‘The Look of Silence’ sluit op krachtige wijze aan bij Oppenheimers Oscargenomineerde ‘The Act of Killing’, reeds eerder te zien in Filmhuis Klappei. Aan de hand van beeldmateriaal van daders van de Indonesische genocide van 1965, ontdekt een gezin hoe hun zoon vermoord werd en wordt de identiteit van de moordenaars onthuld.

De documentaire focust zich op de jongste zoon, Adi, een opticien. Hij besluit iets te ondernemen tegen de aanhoudende terreur en onderdrukking door iets onvoorstelbaars te doen in een maatschappij waar moordenaars de plak zwaaien: hij confronteert de mannen die zijn broer doodden met de feiten en vraagt hen om de verantwoordelijkheid voor hun daden op te nemen, terwijl hij hun gezichtsvermogen test. Het begin van het einde van vijftig jaar stilte.

Eén van de meest spraakmakende titels uit de recente golf van documentairefilms was ongetwijfeld het onthutsende The Act of Killing (2012). Daarin schetst de Texaanse regisseur Joshua Oppenheimer een hallucinant beeld van de Indonesische genocide van halverwege de jaren zestig van de vorige eeuw. Toen werd president Soekarno afgezet en opende het leger een meedogenloze klopjacht op vermeende communisten, wat naar schatting ruim 1 miljoen mensen het leven kostte.

Oppenheimer probeert de gruwelijke feiten beter te begrijpen door de massamoordenaars zelf te laten getuigen over hun martelpraktijken. Het is onwaarschijnlijk om te zien hoe deze, zonder de minste gêne en met trots, de slachtingen van weleer nabootsen voor de camera en zich daarbij ook als echte sterren van het witte doek wanen. Vandaag de dag wordt Anwar Congo, een sleutelfiguur van de militaire coup, nog altijd geprezen als een held. Het opnameproces confronteert hem uiteindelijk met de implicaties van het aangerichte bloedbad, waarvoor hijzelf en de andere daders overigens nooit werden vervolgd (!)

De lange tijd verzwegen gebeurtenissen van 1965-1966 worden nu vanuit een geheel ander perspectief belicht in Oppenheimers aangrijpende vervolgfilm The Look of Silence. De vrijwel simultaan gedraaide docu volgt veertiger Adi Rukun, een minzame optometrist die zelf pas kort na de volkerenmoord het levenslicht zag, maar wiens oudere broer Ramli op brutale wijze werd omgebracht. Het bekijken van de interviews met de leden van de doodskaders doet Adi besluiten om het stilzwijgend leed van de nabestaanden te doorbreken. Om de waarheid achter de zuiveringsoperatie bloot te leggen en in het reine te komen met het verleden, gaat hij een dialoog aan met de beulen van het Soeharto-regime – wat niet zonder gevaar is in een land waar die ongestoord aan de macht kunnen blijven.

Adi’s moedige onderzoek brengt hem eveneens in gesprek met zijn hoogbejaarde ouders (waarvan de kranige moeder een schokkend geheim over haar eigen broer ontdekt), maar illustreert vooral dat de moordenaars nog steeds van een grote onschendbaarheid genieten. Zelfs wanneer ze nadrukkelijk met de neus op de feiten worden gedrukt, zijn sommigen zich van geen kwaad bewust. Iedere mogelijke aantijging wordt geminimaliseerd en niemand toont ook maar enig berouw. Dit leidt tot een emotioneel bewogen relaas over menselijk onrecht, dat in een totaal andere sfeer baadt dan The Act of Killing, maar je net zo ontredderd achterlaat. Zoals de cineast het in een interview naar aanleiding van de film aangeeft, “kan ook stilte gewelddadig of beangstigend zijn”.

Regisseur: Joshua Oppenheimer | Duur: 99 min. | Land: Denemarken / Indonesië / Finland / Noorwegen / Verenigd Koninkrijk / Israël / Frankrijk / Verenigde Staten / Duitsland / Nederland | Jaar: 2014

Klik op deze email link voor reservatie

Categorie:

• HotDoc